مدل کسب و کار، استراتژی کسب و کار برای کسب سود است و محصولات و خدماتی که شرکت می‌خواهد بفروشد، بازار هدف و هزینه‌‌های احتمالی را تعریف می‌کند. همه کسب‌وکارهای جدید و قدیمی به یک مدل کسب‌وکار نیاز دارند.

مدل‌ کسب و کار به شرکت‌های نوپا کمک می‌کند تا نوع محصولات، نیروی کار در دسترس، استراتژی‌های بازاریابی، توزیع، تحویل، قیمت‌گذاری، فرآیند فروش و روش‌های پرداخت مناسب خود را تعیین کنند. در شرکت‌های بزرگ هم مدل کسب‌وکار با بررسی اثر اقدامات مختلف، برنامه‌های کسب‌وکار را به‌روزرسانی می‌کند.

تعیین مدل کسب‌وکار برای رشد آینده شرکت بسیار مهم است، زیرا آمادگی کم باعث می‌شود شرکت نتواند روندها و چالش‌های آینده را پیش‌بینی کند.

مدل کسب و کار چیست؟

مدل کسب و کار یک اصطلاح ساده برای برنامه سودآوری شرکت است. این مدل تضمین می‌دهد که کسب‌وکار بدون داشتن مسیر مشخص هیچ اقدامی نکند. در واقع، با طراحی این مدل شما نوع کسب‌وکارتان را مشخص می‌کنید و می‌فهمید با چه نوع محصولات و بازارهایی سروکار دارید. برعکس برنامه کسب‌وکار، مدل کسب‌وکار بیشتر به کسب درآمد یا سود توجه دارد. داشتن مدل کسب‌وکار شرکتتان را از رقبا متمایز می‌کند و در نتیجه مشتریان به‌طور طبیعی به محصولات و خدمات شما علاقه‌مند می‌شوند. با انتخاب مدل مناسب، هدف کسب‌وکارتان مشخص می‌شود و همچنین می‌توانید بازار هدف و عملکرد مناسب شرکت را تعیین کنید.

مزایای مدل کسب و کار

مدل کسب‌و کار (Business Model) در طراحی برنامه کسب‌وکار (Business Plan) و تعیین و ارزیابی موارد مهم ازجمله فعالیت‌‌ها، منابع، روابط با مشتریان، درآمد و هزینه‌‌ها به شرکت کمک می‌کند. مزایای مختلف طراحی این مدل عبارتند از:

1. بازار هدف مشخص‌تر می‌شود

مدل کسب و کار کمک می‌کند تا ارزش‌هایی برای سازمان تعیین کنید و اثر محصولاتتان در حل مشکلات مشتریان را مشخص کنید. سپس می‌توانید مشتریان هدف را راحت‌تر دسته‌بندی کنید. هرچه مدل کسب‌وکار واضح‌تر باشد، راحت‌تر متوجه می‌شوید کدام بازار هدف برایتان مهم‌تر است.

2. محصول تولید شده مناسب‌تر می‌شود

با پیروی از یک مدل دقیق، محصولات نامناسب برای بازار تولید نمی‌کنید و از این دام اجتناب می‌‌کنید. به‌علاوه، هر چه بازار هدف و ارزش پیشنهادی محصول شفاف‌تر باشد، محصول دقیق‌تر و مناسب‌تری تولید می‌کنید.

3. تهیه استراتژی آسان‌تر می‌شود

مدل کسب‌وکار خودبه‌خود استراتژی کسب‌وکارتان را هم تعیین می‌کند. مثلا، اگر در کار توزیع باشید، نمی‌توانید مشتریان نهایی را جذب کنید. پس بهتر است رابطه خود با تولیدکنندگان را گسترش دهید و خود را به آن‌ها معرفی کنید. همچنین، باید بتوانید با خرده‌فروشان مختلف همکاری کنید و یک کانال توزیع سریع و کارآمد بسازید.

4. رقابت قابل پیش‌بینی‌تر می‌شود

بدون مدل کسب‌وکار، تعیین موقعیت کسب‌وکار در بازار دشوار است. در نتیجه، شرکت ممکن است با رقبایی روبه‌رو شود که قبلا به آن‌ها توجه نداشته است. با انتخاب استراتژی مناسب، می‌توانید استراتژی‌‌ رقبا برای کسب منابع و فروش بهتر را هم درک کنید. حتما باید استراتژی مناسب خود را بر اساس مدل کسب‌وکارتان مشخص کنید.

مدل‌‌های مختلف کسب‌وکار

در مجموع، اکثر کسب‌وکارها از مدل‌های موجود استفاده می‌کنند و مدل مستقلی برای خود طراحی نمی‌کنند. در ادامه به چند مدل اشاره می‌کنیم که می‌توانند راهنمای شما در توسعه کسب‌وکارتان باشند:

اشتراک (Subscription)

اولین مدل کسب و کار، مدل اشتراک است. این مدل مصرف‌کنندگانی را هدف قرار می‌دهد که تمایل دارند پول بیشتری برای یک کالا خرج کنند. مدل‌های اشتراک و آبونمان معمولا زمان محور و مثلا روزانه، هفتگی، ماهانه یا سالانه هستند و در ادامه هر کدام به گروه‌های مختلفی مثل ساده، پیشرفته و حرفه‌ای تقسیم می‌شوند تا همه مردم توان مالی استفاده از آن‌ها را داشته باشند. کسب‌وکارهایی مثل نتفلیکس و اسپاتیفای که از مدل اشتراک و آبونمان استفاده می‌کنند، در صنعت سرگرمی دیجیتال بسیار رایج هستند.

فریمیوم (Freemium)

فریمیوم قبلا یک تیغ ریش‌تراشی بود که دسته و تیغ آن جداگانه فروخته می‌شد. در مدل فریمیوم محصول اصلی رایگان ارائه می‌شود، اما قابلیت کمی دارد. سپس با خرید محصولات جانبی می‌توانید از همه قابلیت‌های محصول اصلی استفاده کنید. معمولا کسب‌وکارهایی که از این مدل استفاده می‌کنند، محصولات دیجیتال مثل بازی‌ یا خدمات ذخیره‌سازی داده‌ ابری ارائه می‌دهند که از آن جمله می‌توان به گوگل درایو و دراپ‌باکس اشاره کرد.

جمع‌سپاری (Crowdsourcing)

مدل‌‌ جمع‌سپاری مصرف‌کنندگان را به مشارکت در طراحی و توسعه محصول دعوت می‌کند. این اصطلاح به همکاری چند کاربر اشاره دارد که راه‌حلی جامع و یکسان را در قالب یک محصول ارائه می‌دهند. شاتراستاک، ویکی‌پدیا و شرکت برگزار‌کننده دوره‌‌های آنلاین Udemy نمونه‌‌هایی از شرکت‌‌هایی هستند که از مدل‌‌ جمع‌سپاری استفاده می‌کنند.

درآمد پنهان (Hidden Revenue)

یوتیوب و گوگل نمونه کسب‌وکارهایی هستند که از مدل‌‌ درآمد پنهان استفاده می‌کنند. مصرف‌کنندگان می‌توانند در هر زمان به این پلتفرم‌های دیجیتال دسترسی رایگان داشته باشند. راه سودآوری یوتیوب و گوگل از تبلیغات است. وقتی از یوتیوب بازدید می‌کنید، تبلیغ محصولات مختلف را در آن می‌بینید. هر بار کسب‌وکاری در گوگل یا یوتیوب تبلیغ می‌کند، آن‌ها سود کسب می‌کنند. ازآنجاکه این شرکت‌ها پایگاه عظیمی از کاربران و نرخ استفاده بسیار بالایی دارند، تبلیغ کردن در آن‌ها اثر فوق‌العاده‌ای بر معروف شدن و فروش بالای کسب‌وکارها دارد.