شاید در سال ۱۹۶۲ كه سام والتون اولین فروشگاه خود را به صورتی ساده و سنتی افتتاح كرد هیچ‌كس نمی‌توانست تصور كند كه «خرده‌فروشی» می‌تواند چنان رتبه‌ای در كسب‌وكارها داشته باشد كه دست یافتن به آن برای دیگر كسب‌وكارهای عالم یك رویا به حساب آید؛ اما همت والای والتون «بزرگ‌ترین خرده‌فروش قرن» را بنیان نهاد و نشان داد كه آنچه انسان بخواهد، محقق خواهد شد. امروزه میلیون‌ها نفر در آمریكا و سراسر دنیا به بیش از ۶۲۰۰ فروشگاه وال مارت رفت‌وآمد دارند و ۸/۱ میلیون نفر به خدمت آن‌ها مشغول هستند و یك زنجیره عظیم تامین‌كنندگان به پشتیبانی آن‌ها می‌پردازند و درآمد ۳۱۲ میلیارد دلاری و سود ۲/۱۱ میلیارد دلاری حاصل می‌شود. در این هیاهو كه شركت‌های عظیم با سابقه ده‌ها سال فعالیت نظیر GE و HP و GM از یك سو و شركت‌های كوچك ولی پویا و مبتنی بر فناوری نظیر «مایكروسافت» و «دل» از سوی دیگر رقبای مطرح هستند، كم‌تر كسی می‌تواند در ذهن خود به چهار دهه پیش برگردد و تك فروشگاهی را تصویر كند كه بنیان این خرده‌فروش افسانه‌ای بر پایه‌های آن قد برافراشته است.

تاریخچه

با افتتاح اولین فروشگاه در آركانزاس آمریكا در سال ۱۹۶۲ توسط سام والتون، شركت او آغاز به كار كرد. پنج سال بعد تعداد فروشگاه‌ها در آن ایالت به ۲۴ رسید و میزان فروش از مرز ۶/۱۲ میلیون دلار گذشت. سال بعد، فروشگاه‌های جدید در خارج از ایالت آركانزاس تاسیس شد. در سال ۱۹۶۹ شركت رسما به عنوان «شركت فروشگاه‌های وال مارت» (WAL-MART STORES INC.) به ثبت رسید. سال بعد كه سهام شركت در بورس نیویورك عرضه شد تعداد فروشگاه‌ها به ۳۸، فروش به ۲/۴۴ میلیون دلار و تعداد كاركنان به ۱۵۰۰ نفر رسیده بود. در سال ۱۹۷۹ وال مارت به عنوان اولین شركتی كه به فروش بیش از یك میلیارد دست یافته بود شناخته شد. در این هنگام تعداد فروشگاه‌ها به ۱۲۵ و تعداد كاركنان در ۱۱ ایالت به ۲۱ هزار نفر رسیده بود. در ۱۹۸۴ دیوید گلس به ریاست شركت رسید و از ۱۹۸۸ به عنوان مدیرعامل مشغول كار شد. در ۱۹۹۰ وال مارت به عنوان برترین فروشگاه ملی شناخته شد. در سال ۱۹۹۲ با مرگ سام والتون، فرزند او راب واتسون به عنوان رئیس هیئت مدیره برگزیده شد. یك سال قبل از آن اولین واحد بین‌المللی فروشگاه‌های وال مارت در مكزیكوسیتی افتتاح شده بود. در ۱۹۹۶ نیز وال مارت به صورت مشاركت (J.V) به چین وارد شد.
سال ۱۹۹۷ كه برای اولین بار فروش وال مارت از مرز ۱۰۰ میلیارد دلار گذشت، تعداد كاركنان داخلی به ۶۸۰ هزار و تعداد كاركنان بین‌المللی ۱۱۵ هزار نفر رسیده بود. در آستانه ورود به هزاره جدید، وال مارت با یك میلیون و ۱۴۰ هزار نفر، بزرگ‌ترین شركت خصوصی جهان از لحاظ تعداد نفرات شناخته شد. در سال ۲۰۰۰ نیز وال مارت در رده‌بندی مجله فورچون به عنوان تحسین‌برانگیزترین شركت جهان معرفی شد. در همین سال لی اسكات به عنوان رئیس و مدیر عامل شركت برگزیده شد. در سال ۲۰۰۲ وال مارت در صدر جدول ۵۰۰ شركت برتر جهانی این مجله قرار گرفت.

حوزه فعالیت

حوزه فعالیت شركت وال مارت، خرده‌فروشی است. كسب‌وكار شركت در پنج بخش صورت می‌گیرد:
۱. فروشگاه‌ها (STORES) كه بزرگ‌ترین بخش را شامل می‌شود و در سال ۲۰۰۵، ۲/۶۷ درصد فروش خالص شركت از آن طریق به دست آمده است. اساس این بخش همان فروشگاه‌های سنتی در آمریكا است، گرچه امروزه فروشگاه‌های ON-LINE نیز در كنار آن قرار گرفته است. اجناس عرضه شده در این فروشگاه‌ها طیف بسیار وسیع و متنوعی از مواد غذایی تا پوشاك را در بر می‌گیرد. تعداد فروشگاه‌های وال مارت در آمریكا ۳۸۶۴ و فروشگاه‌های بین المللی ۲۶۷۰ است. فروشگاه‌های خارج از آمریكا در ۱۵ كشور از جمله مكزیك، كانادا، چین، برزیل، آلمان، ژاپن، انگلستان مستقر است و ۵۰۰ هزار نفر در آن‌ها مشغول به كار هستند. یك میلیون و ۸۰۰ هزار فروشنده این فروشگاه‌ها، پاسخگویی بیش از ۱۳۸ میلیون مشتری هفتگی درجهان هستند. بالغ بر ۶۱ هزار تامین‌كننده وال مارت در آمریكا، سه میلیون شغل دارند. تامین مواد برای فروشگاه‌های بین‌المللی از ۷۰ كشور صورت می‌گیرد. در سال ۲۰۰۵، وال مارت ۱۵۰ میلیارد دلار از تامین‌كنندگان خود خرید كرده است.
۲. بازارهای میوه و سبزی (SUPERCENTER) كه اولین بار در سال ۱۹۸۸ شروع به فعالیت كرد.
۳. بازارهای محلی (NEIGHBORHOOD) كه عرضه‌كننده سبزیجات، كالاهای عمومی و دارویی است.
۴. كلوپ‌های سام (SAM&#۰۳۹;S CLUB) كه خود یك شركت ۳۱ میلیارد دلاری محسوب می‌شود. تعداد ۳۵۰ كلوپ در آمریكا بیش از ۴۶ میلیون عضو دارد. این كلوپ‌ها در واقع شریك بسیاری از كسب‌وكارهای كوچك هستند و به صورت انبارهای كالا در سراسر آمریكا در ارتباط و كمك با خرده‌فروشی‌ها و كسب‌وكارهای كوچك، رستوران‌ها، دفاتر، اغذیه‌فروشی‌ها، تعمیرات، مدارس، كلیساها، آرایشگاه‌ها، شركت‌های فروش و… قرار دارند. حدود ۱۳ درصد فروش وال مارت از این طریق حاصل می‌شود.
۵. فروشگاه‌های بین‌المللی (INTERNATIONAL) در ۱۵ كشور جهان حدود ۲۰ درصد فروش خالص وال مارت را تشكیل می‌دهد.

ویژگی‌ها

فروشگاه‌های وال مارت با فلسفه و شعار «هر روز قیمت كم‌تر» (EVERY DAY LOW PRICE) شروع به كار كردند. فلسفه قیمت‌گذاری (PRICING) در وال مارت آن است كه با كاهش قیمت می‌توان فروش بیشتری داشت. در خرده‌فروشی‌های ارزان‌فروش‌تر، درآمد بیشتر است. علاوه بر فلسفه «هر روز قیمت كم‌تر»، گاه در موارد و مناسبت‌ها نیز تخفیف بیشتری نیز صورت می‌گیرد (ROLLBACK) و گاه نیز فروش‌های ویژه برقرار می‌شود (SPECIAL BUY). وال مارت بر این اعتقاد است كه همین فلسفه قیمت‌گذاری است كه اعتماد مشتریان را جلب می‌كند و آن‌ها اطمینان می‌یابند كه قیمت‌ها تحت شرایط مختلف، تغییر شدید نخواهد داشت. وال مارت با فراهم آوردن مجموعه‌ای از كالاها و خدمات تجاری خود در هر روز با پایین‌ترین قیمت، فضایی از تنوع، یكپارچگی و احترام متقابل را پدید می‌آورد.
از دیگر ویژگی‌های وال مارت قاعده‌ای است موسوم به «TEN FOOT» كه توسط بنیان‌گذار شركت سام والتون مطرح شده و به اجرا در آمده است. او دربازدیدهای مكرر خود از فروشگاه‌ها، فروشندگان را تشویق می‌كرد كه متعهد باشند با مشتریان چنین برخورد كنند: وقتی مشتری وارد می‌شود به چشم او نگاه كنید، به او سلام و خوشامد بگویید و از آن‌ها بخواهید كه چه كاری می‌توانید برای آن‌ها انجام دهید. این نگرش از كودكی در سام والتون وجود داشت. او خود می‌گوید: «من از ابتدا یاد گرفته‌ام كه یكی از رمز و رازهای رهبری، انجام یك كار بسیار ساده برای همه است. قبل از اینكه مشتری تازه‌وارد صحبت كند، شما سر صحبت را با او باز كنید. اگر او را می‌شناسید به اسم صدا كنید». امروزه همه كاركنان وال مارت در سراسر جهان به این فلسفه عمل می‌كنند.
دیگر ویژگی وال مارت، قاعده‌ای است به نام «SUNDOWN» كه اساسا به عنوان یك بخش حیاتی از فرهنگ شركت محسوب می‌شود. محتوای این قاعده كار امروز را به فردا نینداختن است؛ بدین معنا كه بیشترین تلاش برای پاسخ به خواسته‌های تلفنی یا حضوری باید صورت گیرد. به این دلیل است كه فروشندگان وال مارت به خاطر خدمت به مشتری شناخته شده‌اند زیرا كاری را كه امروز می‌توانند برای مشتری انجام دهند به فردا موكول نمی‌كنند. آن‌ها معتقدند در این دنیای شلوغ می‌توان از این راه به مشتریان نشان داد كه به آن‌ها فكر می‌كنیم و مراقب آن‌ها هستیم. این حس اورژانسی نوعی احترام به وقت دیگران است.
فروشگاه‌های «وال مارت» با شعار «هر روز قیمت كم‌تر» شروع به كار كردند.
فلسفه قیمت‌گذاری در «وال مارت» آن است كه با كاهش قیمت می‌توان فروش بیشتری داشت.

فرهنگ و ارزش‌های سازمانی

وال مارت مدعی است كه شركتی اخلاقی و مبتنی بر ارزش‌ها است. ارزش‌هایی كه تصمیم‌گیری و رهبری در شركت را هدایت می‌كند بر سه پایه استوار است كه بنیان‌گذار شركت سام والتون در سال ۱۹۶۲ ارائه داده است:
ـ احترام به افراد؛
ـ خدمت به مشتری؛
ـ تلاش برای تعالی.
بیانیه ارزش‌های شركت در سال ۲۰۰۴ تجدید نظر شد. این بیانیه اصول ارزش‌هایی را ارائه داده تا به كاركنان و تامین‌كنندگان به تصمیم‌گیری صحیح و انجام كارهای صحیح كمك كند. اصول ۱۰گانه این ارزش‌ها عبارت است از:
۱. تبعیت از قانون در هر زمان؛
۲. صادق و منصف بودن؛
۳. از اطلاعات صحیح استفاده كردن؛
۴. اجتناب از تناقض بین كار و امور شخصی؛
۵. تبعیض قائل نشدن بین افراد؛
۶. غیراخلاقی عمل نكردن حتی اگر كسی دستور دهد؛
۷. از كسی نخواستن تا غیراخلاقی عمل كند؛
۸. پرسیدن سوال در زمینه مسائل اخلاقی و بیانیه ارزش‌ها؛
۹. جلوگیری از بروز نقض عهد اخلاقی؛
۱۰. گزارش موارد نقض اخلاق.
لی اسكات مدیر عامل فعلی بر اجرای بیانیه اخلاق و ارزش‌ها پای می‌فشرد: «كسب‌وكار وال مارت بر پایه صداقت، احترام، انصاف و یكپارچگی بنیان نهاده شده است. ما همه موظف به صیانت از این بنیان و آوردن این ارزش‌ها به كار روزمره خود هستیم. بنابراین، همه باید از مفاد بیانیه اخلاق تبعیت كنیم. این بیانیه البته جزئیات مناسبات را بیان نمی‌كند اما مسئولیت ما است كه به عنوان یك حس مشترك و عمومی آن را به كار ببریم و همواره بخواهیم «كار درست» را انجام دهیم. درهای باز به ما امكان می‌دهد كه هر موضوعی را بشنویم. ما باید باورهای اصلی اخلاقی شركت را مستحكم بداریم».
۱/۸ میلیون نفر در حال حاضر در ۶۲۰۰ فروشگاه وال مارت در دنیا مشغول به كار هستند.
امروزه وال مارت بزرگ‌ترین خرده‌فروش جهان با درآمد ۳۱۲ میلیارد دلاری است.

منابع انسانی

وال مارت بزرگ‌ترین شركت جهان از لحاظ تعداد نیروی انسانی است. ۸/۱ میلیون نفر در بیش از ۶۲۰۰ فروشگاه وال مارت در دنیا مشغول به كار هستند. وال مارت كاركنان و فروشندگان خود را «همكار» (ASSOCIATE) خطاب می‌كند. وال مارت با ارائه برنامه‌های متنوع همكاران خود را برای خدمت به نیازهای مشتریان توانمند می‌سازند. ۷۶ درصد مدیران فروشگاه‌ها كار خود را در ابتدا به صورت ساعتی با وال مارت شروع كرده‌اند و وال مارت فرصت‌های شغلی مناسب را در اختیار آن‌ها قرار داده است. وال مارت دو سوم هزینه درمان همكاران را می‌پردازد. از لحاظ تنوع (DIVERSITY) نیروی انسانی، وال مارت یك شركت ممتاز است. ۸۱۵ هزار زن و ۳۷۵ هزار نفر غیر آمریكایی در وال مارت مشغول به كار هستند.

فروش

امروزه وال مارت بزرگ‌ترین خرده‌فروش (RETAILER) جهان با درآمد ۳۱۲ میلیارد دلاری است. این شركتی است كه پنج سال بعد از آغاز فعالیت در سال ۱۹۶۲، تنها ۱۲ میلیون دلار فروش داشت. در سال ۲۰۰۵، درآمد ۳۱۲ میلیارد دلاری، سود ۲/۱۱ میلیارد دلاری برای شركت به همراه آورد. وال مارت اولین شركتی بود كه در سال ۱۹۹۷ از مرز فروش ۱۰۰ میلیارد دلار عبور كرد. میزان فروش روزانه نیز در سال ۲۰۰۲ ركورد ۴۳/۱ میلیارد دلار را شكست. فروش بین‌المللی وال مارت بالغ بر ۶۰ میلیارد دلار است.

بنیان‌گذار

سام والتون خرده‌فروش افسانه‌ای در سال ۱۹۶۲ وال مارت را بنیان نهاد. او در ۱۹۱۸ به دنیا آمد و از همان كودكی مهمان‌نواز بود و بعدها نیز همین «مهمان‌نوازی پشتكارانه» را در مورد مشتریان شركت به همكاران یادآوری می‌كرد. والتون معتقد بود «راز موفقیت خرده‌فروشی آن است كه آنچه مشتری می‌خواهد به او بدهی. شما وقتی به فروشگاهی وارد می‌شوید كه بیش از آنچه انتظار دارید فراهم است به آن گرایش خواهید یافت و اگر به فروشگاهی بروید كه راحت نیستید و به شما سخت می‌گذرد یا فروشندگان آن متظاهر و پر مدعا هستند از آن متنفر خواهیدشد». والتون بهترین حالت دوستانه، یك لبخند خوشامدگویی، ارائه كمك و نیز احترام را اساس كار می‌دانست. او به همكاران خود می‌گفت: «ما با یكدیگر كار می‌كنیم. این راز پایداری ما است. ما هزینه زندگی را برای همه افراد كاهش خواهیم داد. فرصتی فراهم خواهیم آورد كه همه دنیا مزایای آن را ببینند و زندگی بهتری داشته باشند. ما به آنچه انجام می‌دهیم افتخار می‌كنیم». والتون اصول باورهای خود را در كتاب «ساخت آمریكا» (MADE IN AMERICA) عرضه كرد. در سال ۱۹۹۲ سام والتون در آخرین سال زندگی خود ۱۰ قانون برای كسب‌وكار ارائه داد:
۱. به كسب‌وكار خود تعهد داشته باشید؛
۲. منافع خود را با همكاران خود به شراكت بگذارید و با آنان مانند شریك رفتار كنید؛
۳. به شركای خود انگیزه بدهید؛
۴. با شركای خود ارتباط برقرار كنید؛
۵. هر چه را كه به انجام بهتر كسب‌وكار كمك می‌كند ارج نهید و قدر بدانید؛
۶. موفقیت‌های خود را جشن بگیرید؛
۷. به حرف همه در شركت گوش دهید؛
۸. احترام مشتریان را نگه دارید؛
۹. كنترل هزینه‌ها بهتر از آن است كه در دام رقابت با دیگران گرفتار شوید؛
۱۰. خلاف جهت آب شنا كنید. روش‌های سنتی را كنار بگذارید و راه دیگر بروید.

مدیرعامل

در سال ۱۹۹۲ با مرگ سام والتون بنیان‌گذار وال مارت پسر او رابسون به عنوان رئیس هیئت مدیره برگزیده شد. رابسون كه دكتری حقوق دانشگاه كلمبیا را دارد از ۱۹۶۹ به شركت پیوسته است. در سال ۱۹۸۸ دیوید گلاس به مدیرعاملی برگزیده شد و از سال ۲۰۰۰ نیز لی اسكات به عنوان رئیس و مدیرعامل وال مارت سكان هدایت شركت را به دست گرفته است. او در سال ۱۹۷۹ به وال مارت پیوست و به عنوان معاون مدیر حمل‌ونقل، مدیر حمل‌ونقل و نایب رئیس بخش توزیع فعالیت كرد. در سال ۱۹۹۲ به سمت نایب رئیس اجرایی پشتیبانی و در سال ۱۹۹۵ نایب رئیس اجرایی فروش رسید. اسكات كارشناس بازرگانی از دانشگاه پیتسبرگ است. او بر این باور است كه فروش و سود خوب شركت در سال ۲۰۰۵، به ۸/۱ میلیون همكاری تعلق دارد كه هر روز سخت‌كوشند و به مشتریان بیش از ۶۲۰۰ فروشگاه در سراسر جهان خدمت ارائه می‌دهند. لی اسكات مسئولیت مدیرعاملی را بسیار بیش از قدرت او می‌داند. او می‌گوید: «البته باور همگانی این است كه به محض آنكه مدیرعامل شدی می‌توانی دستور دهی و كارها هم انجام شود؛ اما حقیقت آن است كه تنها با نفوذ در دیگران می‌توان اثری بر جای گذاشت».

چشم‌انداز آینده

مدیرعامل وال مارت معتقد است غیر از خطرپذیری (RISK) كه ذاتی عملیات و فعالیت خرده‌فروشی است، شركت در معرض خطرات بازار شامل تغییرات نرخ بهره و نرخ تبادل ارزهای خارجی است؛ اما با این حال او تاكید دارد كه وال مارت باید به افزایش استاندارد سطح زندگی مردم در همه جا ادامه دهد. او می‌گوید: «ما تعهد خود را مبنی بر شهروند مسئول بودن حفظ خواهیم كرد و وظیفه‌شناسی خود را در همكاری و كمك به خیریه‌ها و سازمان‌های اجتماعی ادامه خواهیم داد». او همواره در برخورد با همكاران خود تاكید می‌كند كه «تنها وقتی می‌توانیم بهتر شویم كه بدانیم در چه زمینه‌هایی نیاز به بهبود داریم».